Οι βασικές σημασιολογικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των λέξεων είναι η ομωνυμία, η πολυσημία, η συνωνυμία, η αντωνυμία , η υπωνυμία.
Ειδικότερα:
1) Ομωνυμία
Ομώνυμα ονομάζονται δύο γλωσσικά σημεία που έχουν την ίδια φωνητική μορφή αλλά διαφορετική σημασία. π. χ. παραμάνα (τροφός), παραμάνα είδος καρφίτσας). Υπάρχει διάκριση ανάμεσα στην απόλυτη ομωνυμία όπου υπάρχει φωνητική σύμπτωση και γραμματική ισοδυναμία των λέξεων και στην σχετική ομωνυμία (μέλι/μέλλει) όπου υπάρχει φωνητική σύμπτωση αλλά δεν υπάρχει πάντα γραμματική ισοδυναμία.
2) Πολυσημία
Πολύσημα είναι τα γλωσσικά σημεία που έχουν κατά κανόνα, περισσότερες του ενός σημασίες και έχουν κάποια σχέση μεταξύ τους, έτσι ώστε το ένα νόημα να μπορεί να θεωρηθεί επέκταση του άλλου π. χ. ουρά νυφικού ,ουρά στην τράπεζα, ουρά σκύλου κ.α.
3) Συνωνυμία
Συνώνυμες είναι οι λέξεις που οι σημασίες τους μοιάζουν π. χ. άτομο- άνθρωπος.
4) Αντωνυμία
Αντώνυμες ή αντίθετες είναι οι λέξεις που έχουν αντίθετη σημασία.Τα κυριότερα είδη των αντώνυμων είναι:
α) Κλιμακωτά αντίθετα: είναι δύο λέξεις που αποτελούν τα άκρα μιας κλίμακας με ενδιάμεσες διαβαθμίσεις π. χ. κρύος- ζεστός( ενδιάμεσες διαβαθμίσεις δροσερός, χλιαρός)
β) Δυαδικά αντίθετα: είναι δύο λέξεις ανάμεσα στις οποίες δεν υπάρχει καμία ενδιάμεση κατάσταση. Έτσι ένας άνθρωπος είναι ή το ένα ή το άλλο.π. χ. ελεύθερος- σκλαβωμένος.
γ) Αντίστροφα αντίθετα: είναι δύο λέξεις από τις οποίες η μία περιγράφει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα σε δύο ανθρώπους ή πράγματα και η άλλη λέξη περιγράφει την ίδια σχέση αλλά από την πλευρά του άλλου ατόμου. π.χ. πουλώ- αγοράζω. Φαίνεται ,λοιπόν. πως οι δύο όροι της αντίθεσης περιγράφουν από διαφορετικές οπτικές γωνίες την ίδια σχέση. π.χ. γονείς- παιδιά.
5) Υπωνυμία
Υπώνυμες είναι οι λέξεις των οποίων η σημασία περιλαμβάνεται στην σημασία μιας άλλης λέξης ή φράσης.π. χ. η λέξη ροδιά είναι υπώνυμη της λέξης δέντρο.
